Namelijk dingen over de sector zeggen die je even dwingen na te denken..
"The old world is dying, the new world struggles to be born, now is the time of monsters." Zo begon Jo Libeer zijn lezing met een citaat van een Italiaanse communist(*). Al wilde hij eerst niet komen, wegens de eerdere controverse: Elk idee wordt soms als provocatie beschouwd. Het siert de man echter dat hij er - samen met een aantal geïnteresseerden - wél was. Alsook dat hij de discussie of vragen niet uit de weg ging. "De zoektocht naar raakpunten interesseert me dus toch sta ik hier. Dat is mijn passie". Passie op een lezing, ja het kan. Dit alles op een door het Kunstenloket georganiseerde lezingenreeks in het Muntpunt te Brussel. (**)
Er is een zoektocht naar zingeving bezig, horen we tegenwoordig zelfs uit de mond van economisten. Zuckerberg heeft het over “het is de grootste uitdaging” terwijl
Peter Dekyzer opmerkt: “groei maakt gelukkig”, wie heeft gelijk?
"The new world struggles to be born, now is the time of monsters". We leven in een verandering van tijdperk en niet in een tijdperk van verandering. Meaningful brands (zekerheid dat ze niemand kwaad doen) is de dominante topic geworden. We zitten nog in een twilight zone, de nieuwe wereld is er nog niet. Denken we aan ongelijkheid bv. De wereld is een dorp maar sommige dorpelingen zien we liever niet in onze buurt...
Het niemandsland dringt door in ons taalgebruik, 140 tekens armoede. Armoedige taal is de uitdrukking van een armoedige geest.
Jo Libeer fileert verder: We lezen de wereld telkens vanuit onze eigen wereld, dat is het drama. Denk aan uitspraken zoals “hoe is het mogelijk de mensen te verlagen tot de engste utilitaire zaken” versus de argumenten in verband met het bestaansrecht van kunst. De wereld van de kunst is fundamenteel verschillend van economische wereld, profit versus zingeving. Dat is zo. Echter, wat is de common ground en hoe maken we de wereld een beetje beter? De recente evoluties in bedrijfswereld stemmen Jo Libeer hoopvol.
Hij verwijst naar het boek Start with why van Simon Sinek … Bedrijven die weten waarom ze iets doen, scoren beter dan zij die focussen op hoe of wat. Het is niet zozeer wat je maakt maar waarom je het maakt (en niet voor winstmaximalisatie voor alle duidelijkheid). Een doelstelling die groter is dan jezelf. Dus purpose ipv profit en dàt doet de klant wankelen. 'People like Martin Luther King Jr., Steve Jobs, and the Wright Brothers might have little in common, but they all started with why.'
Als betekenis een centraal item wordt dan kunnen er wonderbaarlijke dingen gebeuren.
Net dit weekend lees ik ook uit de mond van toparchitect Julien De Smedt iets zeer gelijkaardigs: "Design is pure esthetiek geworden, inhoud is bijzaak. Mensen zijn vandaag blij met een driehoek in marmer of een cirkel in koper: functieloos maar wel sculpturaal op de salontafel. Wat een ongelofelijke verspilling!"
Concerten zijn glijmiddel geworden voor netwerking, of intro tot receptie. Nochtans zijn er uitzonderlijke kansen voor de kunsten, stelt Libeer. En dit dankzij het bevragen en disruptief karakter van de kunsten. Ali baba, Uber en bitcoins ontwrichten ook. De lezing van de wereld kan anders net dankzij de kunsten.
Dat de wereld verandert en disruptiviteit om zich heen grijpt blijkt nog maar eens uit de voorspelling dat het ter plekke van printen van goederen met 3D-printers tegen 2060 bijna een kwart van de wereldhandel overbodig kan maken. Uiteraard met een korrel zout te nemen want ING Think, de interne denktank van ING-economisten, heeft dan wel een poging gedaan om die disruptieve effecten te becijferen. Het is echter een studie met veel onzekerheden, want er zijn er geen goede statistieken (bestaat dat trouwens?) over de huidige waarde van 3D-geprinte voorwerpen en de bijbehorende diensten.
Over de verhouding tussen artiesten en ondernemers: De maatschappij moet de verantwoordelijkheid niet afwentelen op de kunstenaars en de artistieke wereld is niet de R&D afdeling van de economische wereld.
Volgens Libeer krijgt zingeving een centrale plaats. We hadden vrijheid, gelijkheid en nu broederlijkheid en ontvoogding als leidend narratief. Hij roept op samenwerkingen tot stand te brengen, in een gedeeld verhaal, in kracht van betekenis kunnen zijn, laat mensen erbij horen. Franky Devos stelde reeds: Ga uit van je eigen sterktes. Het gaat over creatie van waarden, uitgedragen naar zakelijk partners die de sector steunen net wegens die waarden. Focus daarenboven niet enkel op gedeelde waarden maar ook op gedeelde inhoud. Als je er in slaagt met hun inhoud een relatie te maken ben je halfweg.
Ik ben niet voor het Angelsaksisch model: als het goed gaat met de economie is het goed, als het slecht gaat zijn er geen producties meer.
Ik ben niet voor het Angelsaksisch model: als het goed gaat met de economie is het goed, als het slecht gaat zijn er geen producties meer. Neem ondernemers mee in het verhaal. Als dat er niet is, is de cultuur veel te veel een alibi om mensen elkaar te laten ontmoeten (op een receptie!) in plaats van te gaan over de grond van de zaak. De jonge garde van ondernemers denkt: waarom ben ik hier en waarom doe ik wat ik doe. The millenials stellen zich nu continu die vragen, het is niet meer slechts een klein obligaat hoofdstukje ‘verantwoord ondernemen’ in een jaarrapport maar een basisbeginsel.
Er bestaat een onderzoek over de relevantie van de 100 grootste merken: Zomaar eventjes 88 van hen waren gebuisd. De 12 andere hadden een extra dimensie. Zoals niemand kwaad doen, niet de mensen, noch de natuur. Dus er is een beweging van pure profit naar een andere dimensie aan de gang. Een common ground vinden zal verder dragen in de tijd.
Ondanks die common ground vind je inderdaad niet noodzakelijk hetzelfde vocabularium bij ondernemers als bij kunstenaars. Het mission statement van Uber is 'transport organiseren zo zeker als stromend water'. Steve jobs zijn antwoord op 'waarom doe je wat je doet vraag was 'to connect the world'. Dàt is een verhaal. Als men me vanuit een groot kunsthuis drie kwartier over de receptieformules onderhoudt en niet kan vertellen wie er speelt, denkt men dan echt dat er zin ontstaat om te sponsoren...
Wat is dat met die omkadering. Is het kader belangrijker geworden dan het schilderij? Waarom blijft men thuis naar Netflix kijken? De uitdaging is even groot voor de bedrijfswereld als jullie wereld want de wereld is aan het veranderen.
Ban de walking diners, ga naar de CEO op zoek die wil praten over inhoud en engagement, ze zijn er.
Libeer stelt dat hoe groter de organisatie is, hoe groter de mogelijkheid om middelen uit de markt te halen. Cluster artistieke plekken in steden of over steden. Stuur aan op langdurige samenwerking, treed uit je cocon. Collective brains: bouw een breed netwerk uit via kamers van koophandel, unief, onderwijs, sociale sector en pas je structuren aan. Bij efficiëntiewinsten kunnen de artistieke budgetten vergroten en worden meer toonmomenten mogelijk.
Neem Buda als voorbeeld: artiesten in residentie, Koning Boudewijnstichting, gaming, RVT enz verzameld rond elkaar. Nieuwsgierigheid, verwondering ..., daarover gaat het. Wat ons bindt is het maken, betekenis, schoonheid. En je ziet dat ondernemers daar aan meedoen. Wat receptief karakter versus creatie en productie betreft: Dat laatste kennen ondernemers beter. Er komt een grotere interesse naar de content vanuit de bedrijfswereld. De basis in de ondernemerswereld is vertrouwen. Als je dat kan opbouwen ben je halfweg.
Alles is gezegd, stelt Libeer. Het was namelijk Beatrice Delvaux die zei "Er is steeds de kunst die hoop geeft en kunstenaars die onbereikbare ideeën bereikbaar maken.”
De vraag wordt opgeworpen hoe te vermijden dat het niet allemaal een waarde of reputatie kopen wordt via kunstenaars? Jo Libeer stelt dat je zelf kan en moet beslissen of je met een bedrijf in zee gaan; dat is een discussie over vertrouwen en integriteit. Inderdaad zijn de werelden van economie en kunst verschillend. Hou die werelden in hun eigenwaarde en integriteit en zoek momenten van samenwerking. Dat kan net in die zoektocht naar betekenis die aan het komen is. De kunst is daar al 500 jaar mee bezig. De kunst speelt dus een thuismatch. Maar inderdaad, bewaak je grenzen, zoek en vind vertrouwen.
Ook voor kleine spelers en kleine bedrijven? Dat draait eerder op sympathie, stelt hij. Bij de grote spelers moeten we afraken van het begrip ‘return’. Denk na over ‘waarom doe ik dit’ Waarom doen wij (als huis, bedrijf, ..) dit? Als die verhaallijn duidelijk is voor jezelf dan heb je een verhaal naar anderen. Dus purpose, betekenis en daarmee heb je de anderen dan mee.
De kunstensector onderschat zichzelf over de relevantie die ze heeft over een bed van betekenis.
Jo Libeer doet een laatste oproep en nodigt iedereen uit: Kom naar Buda en Budalibre ('ontmoet mensen van binnen en buiten je eigen kring en laat je door een ferm verhaal knock-out slaan'). We zijn te verkokerd bezig en missen dus veel. De momenten en plekken vinden om uit te wisselen, dat is verrijkend.
Achteraf op - ja toch die receptie - hoorde ik nog een hele mooie: "Misschien zijn we eerder twee oevers van dezelfde rivier in plaats van twee andere werelden", dixit Jan Timmermans, directeur van het Kunstenloket. Een mooie afsluiter van een boeiende lezing. Je kan de volgende lezingen nog meemaken, zie (**).
(*) Antonio Gramsci (23 januari 1891 – 27 april 1937) was een Italiaanse schrijver, politicus en denker en een stichtend lid van de Italiaanse Communistische partij.
